(Zwangerschaps-)Diabetes
Bij een aantal zwangere vrouwen bestaat er een verhoogde kans op het aanwezig zijn van suikerziekte of het ontstaan van zwangerschapsdiabetes.
Dit is bijvoorbeeld het geval als er suikerziekte in je directe familie voorkomt of als je overgewicht hebt. Suikerziekte kan tijdens de zwangerschap een verhoogde kans op complicaties geven, waardoor het belangrijk is om de glucosewaarden in het bloed te controleren.
Orale Glucose Tolerantietest voor zwangeren (OGTT)
De OGTT wordt ook wel de suikertest genoemd. Het is een bloedonderzoek om te kunnen zien of je zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) hebt. Redenen voor dit onderzoek kunnen zijn: zwangerschapsdiabetes in je vorige zwangerschap, je bent eerder bevallen van een grote baby, er komt diabetes voor bij eerstegraads familieleden, je hebt een BMI boven de 30, je bent afkomstig uit een etnische groep waar diabetes veel voorkomt. De reden voor jou om de test te doen hebben we aan het begin van de zwangerschap met jou besproken.
Informatie vooraf :
De OGTT vindt plaats tussen 24 en 28 weken zwangerschap. Meld je op een werkdag (dus niet op zaterdag), tussen 7:30 en 9:00 uur op het laboratorium van het Slingeland Ziekenhuis. Je hoeft geen afspraak te maken. Je kunt alleen terecht in het ziekenhuis, niet op een van de andere prikposten in de regio. Het onderzoek vindt plaats op het Laboratorium Afname (begane grond, route 48).
Je moet nuchter zijn voor deze test. Dit betekent dat je na het avondeten van de vorige dag niets meer mag eten en drinken, behalve water. Het is goed om in de week voorafgaand aan de test te minderen met suiker en in de avond voorafgaand nog een wandeling te maken of te gaan sporten.
De test:
Je kunt je melden bij Laboratorium Afname. De doktersassistent neemt bloed bij je af uit je arm. Terwijl je wacht, wordt de glucosewaarde bepaald. Afhankelijk van de waarde, krijg je wel of geen suikerdrankje te drinken. Als je geen suikerdrankje hoeft te drinken, is de test afgelopen. Dit betekent dat de eerste waarde afwijkend was. Je verloskundige zal met je contact opnemen om uit te leggen wat het vervolg is.
Als je wel een suikerdrankje moet drinken, neemt de doktersassistent twee uur later nog een keer bloed af uit je arm.
Je kunt misselijk worden na het drinken van het suikerdrankje. Meld dit aan de medewerker van het laboratorium. Hij/zij zorgt ervoor dat je kunt gaan liggen. Door te liggen is de kans kleiner dat je moet braken. Adem rustig door je neus en probeer, als het lukt, niet te braken. Als je toch moet braken, stoppen we met het onderzoek. De verloskundige bekijkt de uitslag en samen bepalen we of het nodig is om de test te herhalen.
Gedurende het onderzoek blijf je in het ziekenhuis. Je dient rustig te blijven zitten en je mag niet eten, drinken of roken.
Voedingsadviezen ter voorkoming van en na vaststelling van zwangerschapsdiabetes.
Zwangerschapsdiabetes wordt ook wel diabetes gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt, gebeurt dat meestal in de tweede helft van de zwangerschap. Door de verschillende zwangerschapshormonen verandert de stofwisseling van de moeder en blijft er meer glucose (suiker) in het bloed. Bij een normale zwangerschap gaat de alvleesklier meer insuline aanmaken maar bij een zwangerschapsdiabetes gebeurt dit onvoldoende. Er komt te veel glucose in het bloed; de bloedglucosewaarde wordt te hoog. Als de moeder te veel glucose in het bloed heeft, geeft zij dit door aan het kind. Het kind gaat meer insuline aanmaken en neemt extra glucose op in zijn lichaamscellen. Daardoor groeit hij sneller en wordt hij zwaarder dan bij een normale zwangerschap. Door de grotere hoeveelheid vruchtwater kan de baarmoeder overbelast raken. Daardoor kan het zijn dat de weeën eerder beginnen en de baby te vroeg geboren wordt.
Bij zwangerschapsdiabetes is een dieet vaak voldoende. Soms is ook medicatie nodig. Om de kans op diabetes te verkleinen en om de suikerspiegel zo stabiel mogelijk te houden is het goed om deze voedingsadviezen toe te passen. Vaak zijn enkele aanpassingen al voldoende.
Dieetadvies;
Koolhydraten worden allemaal in het lichaam afgebroken tot glucose (suiker) waardoor de glucose in het bloed (bloedsuiker) stijgt. Koolhydraten komen in veel voedingsmiddelen voor, zowel in gezonde als in minder gezonde voedingsmiddelen. Hieronder staan de voedingsmiddelen die koolhydraten bevatten. Erachter staat vermeld welk soort koolhydraten het voedingsmiddel bevat;
• Aardappelen, rijst, pasta, couscous, bulgur (zetmeel)
• Alle soorten brood, beschuit, crackers (zetmeel)
• Peulvruchten, zoals witte en bruine bonen en kikkererwten (zetmeel)
• Fruit, vruchtensap (vruchtensuiker)
• Melk, yoghurt, karnemelk (melksuiker)
• Vla, pudding, vruchtenyoghurt (suiker, melksuiker en zetmeel)
• Koek, ontbijtkoek, gebak (suiker en zetmeel)
• Havermout, papsoorten, zoals volkorenpap, griesmeelpap, muesli, cruesli (zetmeel, soms ook suiker)
• Suiker, honing, zoet broodbeleg, limonade, snoep (suiker)
Het is belangrijk om te zorgen voor een zo constant mogelijk glucosegehalte. Daarom is een regelmatig gebruik van voedingsmiddelen met koolhydraten, verspreid over de dag, van belang. Bijvoorbeeld drie hoofdmaaltijden en twee tot vier tussendoortjes. Dit kan per persoon verschillend zijn en is ook mede afhankelijk van de bloedglucosewaarde.
- Eet volop voedingsvezels. Voedingsvezels vertragen de opname van glucose in het bloed, waardoor de bloedsuiker minder (snel) stijgt. Voedingsvezels komen voor in o.a.: volkoren producten, groenten, fruit en peulvruchten.
- Vermijd het gebruik van suiker en producten met veel (toegevoegde) suikers. Suiker wordt in het lichaam snel omgezet in glucose. Drink daarom geen frisdrank, limonade of vruchtensappen, maar vervang deze eventueel (met mate) door light of zero frisdrank of suikervrije limonade. Voeg ook geen suiker toe aan koffie en thee. Laat zoveel mogelijk suikerrijke producten weg; Luxe koekjes, gebak, ontbijtkoek, snoep, chocolade, hartige snacks, repen, suikervrije producten.
- Gebruik niet te veel vet. Dit leidt tot te veel gewichtstoename. Kies vooral voor soorten die onverzadigd vet bevatten, zoals dieethalvarine en dieetmargarine, vloeibare bakboter, olie en vloeibaar frituurvet.
- Zorg ervoor dat je niet onnodig veel aankomt tijdens de zwangerschap. De overtollige kilo’s kunnen er na de zwangerschap weer moeilijk af gaan. De zwangerschap is ook geen periode om streng te gaan lijnen. De kans op het ontstaan van tekorten aan voedingsstoffen neemt dan toe. Een gewichtstoename van 12-15 kilo is normaal.
Aanbevolen hoeveelheden per dag tijdens de zwangerschap
- Brood 4 – 7 sneden Dit is inclusief 2 sneden gerekend voor het ontbijt! (voorkeur bruinbrood/volkoren of broodvervanger zoals crackers (2 voor 1 plak brood, portie muesli voor 2 sneden brood) Beperk het gebruik van rozijnenbrood.
- Halvarine op het brood
- Aardappelen 3 – 5 stuks, rijst of pasta (150-200 gram)
- Groente minimaal 250 gram, groente of rauwkost mag onbeperkt.
- Fruit, 2 porties ( 200 gram) Beperk het gebruik van druiven, bananen, mango, ananas en kakifruit.
- Melk of melkproducten, 2 – 3 glazen (300-450 ml) Halfvolle melk, karnemelk, yoghurt, magere kwark, zelfgemaakte chocolademelk van cacao met halfvolle melk zonder toevoeging van suiker, evt. met zoetstof. Beperkt gebruik: kant-en-klare magere/halfvolle vruchtenyoghurt, -kwark, of -karnemelk. Zuivel met een smaakje (bv chocolade, vruchten, vanille) zonder toegevoegd suiker
- Tenminste 1,5 – 2 liter drinkvocht, dit is inclusief melk
- Kaas, 1 – 2 plakjes, bij voorkeur de minder vette soorten kaas
- Vleeswaren, 1 – 2 plakjes, bij voorkeur de minder vette soorten vleeswaar
- Vlees, vis, kip, ei of vleesvervangers (75 – 100 gram)
- Beperk het gebruik van gewoon zoet beleg zoals: jam, honing, vruchtenhagel, (appel) stroop, chocoladepasta, -hagel
- 15 gram vet of olie voor de bereiding van de warme maaltijd
- 25 gram ongezouten noten.
| Wel | Hoeveelheid | Wat (liever) niet/met mate |
| Brood/crackers bruin, volkoren | 4-7 sneden per dag (is incl. 2 voor ontbijt) | Rozijnenbrood, maisbrood |
| Halvarine | Elke boterham besmeerd | Margarine, roomboter |
| Aardappelen, rijst, pasta | 3-5 stuks, 150-200gr | |
| Groente | Minimaal 250 gram | |
| Fruit | 2 porties = ca. 200 – 250 gram | Druiven, bananen, mango, ananas, kakifruit |
| Melk, melkproducten Halfvol en zonder toegevoegde suikers. Optimel. | 2-3 glazen of schaaltjes | Zuivel met een smaakje |
| Drinkvocht | 1,5-2 liter | Frisdrank, vruchtensap, limonade |
| Kaas, minder vet, 30+. | 1-2 plakjes | Volle producten |
| Vleeswaren, magere. Bv kipfilet, rookvlees, ham. | 1-2 plakjes | Bacon, cervelaat, boterhamworst |
| Vlees, vis, kip, ei, vleesvervanger | 75 – 100 gram | |
| Bakboter, olie | 15 gram | |
| Ongezouten noten | 25 gram | Gezouten noten |
Als de bloedglucose verhoogd blijft ondanks dieetaanpassingen, dan kan het nodig zijn om de hoeveelheid brood en aardappelen (en rijst en pasta en dergelijke) iets te beperken. Ook is te overwegen om koolhydraatarm brood en koolhydraatarme pasta te gebruiken als dit kan voorkomen dat insuline spuiten nodig is.
Zwangereninformatie bij een afwijkende suikertest
Als de OGTT test niet goed is dan heb je suikerziekte door de zwangerschap. Dit ontstaat meestal in de tweede helft van de zwangerschap. Vaak verdwijnt het weer na de bevalling. Als je suikerziekte hebt gehad in de zwangerschap dan heb je een grotere kans op het krijgen van suikerziekte op latere leeftijd.
Bij suikerziekte is er een stoornis in de stofwisseling van suikers en zetmeel (koolhydraten). Bij zwangerschapssuikerziekte is een dieet vaak voldoende. Soms zijn er ook medicijnen nodig
Hoe ontstaat het?
Tijdens de zwangerschap reageert het lichaam tijdelijk minder goed op insuline, het hormoon dat de bloedsuiker regelt. Tijdens een normale zwangerschap maakt het lichaam (alvleesklier) extra insuline aan om de bloedsuiker goed te houden. Bij suikerziekte in de zwangerschap gebeurt dat niet (genoeg). Daardoor blijft er te veel suiker in het bloed zitten.
Gevolgen
Als een zwangere te veel suikers in het bloed heeft, geeft zij dit door aan haar baby. De baby gaat meer insuline aanmaken en neemt extra suiker op in de lichaamscellen. Daardoor groeit de baby sneller en wordt de baby zwaarder dan bij een normale zwangerschap. Soms zie je ook een grotere hoeveelheid vruchtwater. Verder heb je een iets grotere kans op een vroeggeboorte en een hoge bloeddruk in vergelijking met zwangeren zonder suikerziekte in de zwangerschap.
Voor de baby kan het na de geboorte moeilijker zijn om de bloedsuikers op peil te houden. Ook heeft de baby een grotere kans op geelzien. Als het nodig is dan doen we hier extra controles voor.
Als de behandeling goed gaat dan is de kans op deze problemen veel kleiner.
Behandeling
- Diëtist
Het belangrijkste is dat de bloedsuikerspiegel normaal blijft. Daarom is een van de belangrijkste dingen van de behandeling een aanpassing in het dieet en bewegingspatroon. Een diëtist kan je vertellen hoe je dat kunt doen. Daarom zal je verloskundige je verwijzen naar een diëtist in de buurt zodat er een plan gemaakt kan worden, aangepast op jouw situatie. Hoe vaak je naar een diëtist gaat is afhankelijk van hoe het gaat.
Maximaal 3 uren zorg van de diëtist worden vergoed vanuit je basisverzekering, maar dit valt wel onder het eigen risico. Veel aanvullende verzekeringen hebben nog een extra vergoeding van 2 uur.
- Bloedsuikercontroles
Om zeker te weten dat het dieet goed werkt, moeten ook de bloedsuikers in de gaten worden gehouden. Je begint 48 uur na het starten met je dieet met prikken.
Dit gaat door middel van een vingerprik. Twee keer per week houd je hiervoor een dagcurve bij. Nuchter voor je ontbijt, 1,5 uur na je ontbijt en 1,5 uur na de lunch. Deze waarden geef je door aan je verloskundige via de mail; info@verloskundigenulft.nl. Graag duidelijk vermelden welke waarde bij welk moment hoort.
Het prikken kun je zelf thuis doen. Je verloskundige zal je vertellen hoe en waar je een apparaatje hiervoor kunt ophalen. Je krijgt ook uitleg over hoe deze vingerprik uit te voeren en de werking van het apparaatje. De kosten hiervoor zijn €25,-. Dit is een eigen bijdrage en moet je zelf betalen. Dit bedrag moet je in eerste instantie zelf betalen en de factuur stuur je naar de verzekering. Of het wordt vergoed is van meerdere factoren afhankelijk.
Groeiecho’s
Om in de gaten te houden of het kindje normaal groeit, laten we groeiecho’s maken. Hiervoor ga je naar het echocentrum EVA bij 28 en 32 en 36 weken. Je verloskundige zal ervoor zorgen dat je hiervoor een verwijzing krijgt.
Verwijzen naar de gynaecoloog
Vragen?
Bij vragen, onduidelijkheden en/of zorgen kun je altijd contact opnemen met je eigen verloskundige.